تکنیک HAZOP چیست ؟
تکنیک HAZOP روشی سیستماتیک به منظور شناسایی مخاطراتی است که ممکن است سبب از کارافتادن یک بخش از تجهیزات و یا آسیب به پرسنل یا محیط زیست گردد. روش HAZOP یکی از متداولترین تکنیک‌های آنالیز مخاطرات فرآیندی است. این تکنیک شناسایی خطرات را با طوفان ذهنی شروع می کند و در پی کشف علل و اثرات خطرات بالقوه موجود در فرآیند است. یک تیم با تجربه می تواند با کمک این روش انحراف های محتمل را شناسایی نموده و برای پیشگیری از پیامدهای نامطلوب آن ها راهکارهای لازم را ارائه کند.
اهداف تکنیک HAZOP
بطور کلی در مطالعات HAZOP اهداف زیر پیگیری می‌شود:
- شناسایی علل تمامی انحرافات ممکن نسبت به عملکرد مطلوب
- شناسایی محل‌هایی که دارای پتانسیل خطر قابل توجهی می باشند
- شناسایی آن دسته از خصوصیات طراحی که بر احتمال وقوع یک رویداد موثر هستند
- اطمینان از انجام شدن یک مطالعه سیستماتیک بر روی محل‌هایی که پتانسیل خطر دارند
- فراهم کردن یک مکانیزم برای ارائه پیشنهادات اصلاحی به منظور کاهش ریسک وقوع حوادث و افزایش کیفیت و بازده تولید
- کاهش هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم ناشی از مخاطرات ایمنی و عملکردی فرآیند
روش مطالعات HAZOP
HAZOP يك روش سازمان يافته براي اعمال تـركيبي از متغيرهاي فرايند (مثل جـريان، فـشار، دمـا) و كلـمات راهنــما (مانند: نداشتن، بيشتر، كمتر) ، به منظور توليد انحرافاتي از هدف طراحي يا منظور عملياتي واحد (مانند: جريان نداشته باشيم، فشار كمتر) مي باشد. علل موثق و قابل قـبول انحرافات براي هر يك از بخش هاي يك واحد (كه به آنها گره گفته مي شود) مشخص مي‌شود. سپس پیامدهای اين انحرافات توسط گروه پروژه به بحث گذاشته مي‌شود، سپس ارزيابي شده و به همراه دستورات يا پيشنهادها براي ملاحظات بيشتر ثبت مي‌شود.
نرم‌افزار PHA-Pro
نرم افزار PHA-Pro یکی از بهترین نرم افزارهای طراحی شده در خصوص ثبت انواع داده‌های حاصل از بررسی مخاطرات فرآیندی در کلیه حوزه‌های صنایع به همراه استفاده و پیاده سازی مفاهیم مبتدی ریسک در این مطالعات میباشد. استفاده از این نرم افزار به سازمان‌ها کمک می کند تا مسئولیت‌ها و روابط فعالیت هر یک از بخش‌های یک سازمان در مطالعات ارزیابی مخاطرات به منظور هماهنگی بیشتر آنها مشخص و احصی گردد.
رویکرد مطالعه HAZOP
اصول انجام مطالعه HAZOP به شرح ذیل میباشد:
- تعيين اهداف مطالعه
- تعيين محدوده مطالعه
- تعيين گره هاي مطالعاتي
- تعيين اهداف طراحي گره ها
- شناسايي پارامترهاي عملياتي هر گره
- انتخاب کلمات راهنما
- تعيين انحراف پارامترها
- تجزيه و تحليل اثرات بالقوه ناشي از انحراف
در خصوص الگوريتم مطالعه HAZOP مراجع مختلف، دستورالعمل‌هايي براي اجراي مطالعه HAZOP پيشنهاد کردهاند که در تمامي آنها قسمتهاي اساسي روش HAZOP گنجانده شده است ولي در برخي از دستورالعملها احتمال ناديده گرفتن موارد جزئي وجود دارد و برخي ديگر تمامي مراحل را به طور کامل از آغاز تا پايان لحاظ نکرده‌اند، همچنين برخي الگوريتم‌ها بيش از حد پيچيده هستند و اعضاي تيم را دچار مشکل ميسازند. با اين وجود هر يک مزايا و معايب خود را دارند. کارشناسان ماهد انرژی پارس الگوریتم مورد استفاده خود را براساس مجموعهای از اين دستورالعملها اقتباس نمودهاند و سعي بر آن شده است تا علیرفم این که تمامي مراحل مطالعه HAZOP را در بردارد، بکارگيري آن نيز آسان باشد. علاوه بر اين سوابق حوادث در واحدهاي مورد بررسي در داخل و خارج کشور مورد بررسي قرار خواهد گرفت. از اطلاعات بدست آمده مي‌توان جهت شناسايي انحراف ها بهره گرفت.
مراجع و استانداردهای مورد استفاده
استانداردها و مراجع مورد استفاده در مطالعات HAZOP به شرح زیر میباشند:
- IEC 61882 “Hazard and operability studies (HAZOP) Studies – Application guide, 2001
- “HAZOP and multistage hazard study”, Institution of Chemical Engineers, 1999.
- “Guidelines for Hazard Evaluation Procedures”, 3rd Edition, published by CCPS and AIChe, 2008
- “A guide to Hazard and Operability studies”, published by Chemical Industry Association, 1990
- API RP 14J: Recommended Practice for Design and Hazards Analysis for Offshore Production Facilities
- Internal company’s HAZOP procedures…
خدمات پیشنهادی
- بررسی مستندات فنی واحد
- بررسی سوابق حوادث در واحد مورد بررسی و واحدهای مشابه و ارائه گزارش مخاطرات
- تعیین Node های مطالعاتی
- برگزاری جلسات PreHAZOP (این مرحله تماما توسط کارشناسان جهاد دانشگاهی انجام می شود.)
- ارائه گزارش PreHAZOP (بر اساس فرمت استاندارد نرم افزار PHA-Pro)
- برگزاری جلسات نهایی HAZOP (این جلسات بمنظور بازنگری تمامی مراحل آنالیز انجام شده با حضور کارشناسان واحد و ارائه راهکارهای کنترلی اجرایی برای کاهش خطرات برگزار می شود.)
- ارائه گزارش نهایی HAZOP و لیست پیشنهادات اصلاحی (بر اساس فرمت استاندارد نرم افزار PHA-Pro )
- برگزاری کارگاه تخصصی بمنظور آشنایی پرسنل واحد با روش شناسایی مخاطرات فرآیندی HAZOP
- برگزاری کارگاه آموزشی آشنایی با قابلیت های نرم افزار PHA-Pro در شناسایی مخاطرات و ارزیابی ریسک
